تبدیل به احسن:

        در اداره و مدیریت موقوفات، گاهی بر اثر عوامل گوناگون، موقوفه در موقعیتی قرار می گیرد که عملاً انتفاعی از آن متصوّر نیست. مثلاً واقع شدن بخشی از رقبه در طرح ها و پروژه های ملّی، قرار گرفتن در شاه­راه های ارتباطی کشوری و منطقه ای و ... در این موارد متولّی بایستی از قائدۀ فقهی تبدیل به احسن، استفاده نماید تا راه استمرار درآمد موقوفه مسدود نگردد. هرچند تبدیل به احسن آخرین راهکار متولّیان و مدیران موقوفات است. امّا در مقاطعی گریزی از آن نیست.

        وقتی مدیریت فعلی آستان مقدّس امور را در دست گرفت، در پلاک ها و رقبات الیمان، خورائین، مافتون و علائین تصرّفاتی غیر قابل برگشت انجام شده بود. و بیش از یک میلیون مترمربع از اراضی موقوفه عملاً از حیّز انتفاع خارج شده بود و امکان رفع تصرّفات و بازگرداندن موقوفه میسّر نبود. لذا مدیران موقوفات با انجام کارشناسی دقیق و جمع آوری مستندات متقن، گزارشات مستقلی را برای هریک از تصرّفات تهیه و تقدیم تولیت محترم آستان مقدّس کردند و از ایشان اِذن گرفتند که با دستگاه ها وارد مذاکره شده، اراضی را تقویم و کارشناسی کرده و نهایتاً تبدیل به احسن انجام دهند.

     در دورۀ مدیریت فعلی آستان مقدّس (از سال 69تاکنون) در چهار مورد، تبدیل به احسن انجام شده است.

     مجدداً تاکید می شود، تصرّفات منجر به تبدیل به احسن، مربوط به سنوات بسیار گذشته بوده و مدیریت فعلی چاره ای جز جایگزینی موقوفه ـ تبدیل به احسن ـ نداشته است.

1ـ رقبۀ خورائین (پلاک208اصلی):

• مساحت ملک مورد تصرّف: 307.742 مترمربع
• دستگاه متصرّف: شرکت قطار شهری تهران و حومه (مترو)
• دلیل تصرّف: احداث خط و ابنیۀ طرح منطقه ای قطار شهری
• بهای تقویم شدۀ ملک: 13،540،648،000 ریال
• زمان واگذاری: سال 1382
• املاک خریداری و جایگزین و وقف شده: 7 قطعه باغ در شهریار به مساحت 30،279 مترمربع و 4 قطعه زمین در شهرستان قم به مساحت 22،174 مترمربع

2ـ رقبۀ الیمان (پلاک ثبتی 197 اصلی):

• مساحت ملک مورد تصرّف: 683،000 مترمربع
• دستگاه متصرّف: شرکت فاضلاب تهران
• دلیل تصرّف: اجرای طرح ملّی احداث تصفیه خانۀ بزرگ فاضلاب جنوب تهران
• بهای تقویم شدۀ ملک: 42،346،000،000 ریال
• زمان واگذاری:سال 1391
• املاک خریداری و جایگزین و وقف شده: 22 قطعه زمین درشهرستان قم به همراه اعیانی احداثی

3ـ رقبۀ مافتون (پلاک 172 اصلی):

• مورد تصرّف: حقوق مترتب بر یک رشته قنات
• دستگاه متصرّف: پالایشگاه نفت تهران
• دلیل تصرّف: پس از احداث پالایشگاه، نفت و میعانات مربوط به درون قنات موقوفه نشت و نفوذ کرده و آب قنات را آلوده به مواد نفتی کرد و عملاً غیرقابل استفاده گردید.
• بهای تقویم شده: 4،095،377،805 ریال
• املاک خریداری و جایگزین و وقف شده:

• سه دانگ مشاع یک باب منزل مسکونی واقع در زاویۀ مقدّسه (کوچۀ موسوم به کلیدداری)
• قطعه زمین در شهرستان قم به مساحت 14،187 مترمربع

4ـ بخش هایی از رقبات الیمان (پلاک 197 اصلی) و علائین (204 اصلی):

• مساحت ملک مورد تصرّف: 40،621 مترمربع (الیمان) و 31،324 مترمربع (علائین) مجموعاً 71،945 مترمربع
• دستگاه متصرّف: شرکت راه آهن
• دلیل تصرّف: اجرای طرح ملّی خط آهن تهران ـ مشهد
• بهای تقویم شدۀ ملک: 5،755،676،800 ریال
• زمان واگذاری: سال 1394
• املاک خریداری و جایگزین و وقف شده: به دلیل جدید بودن واگذاری، اقدامات لازم برای شناسایی، کارشناسی، انتخاب و تصویب در سلسله مراتب شرعی و اداری آستان مقدّس برای خرید و جایگزینی ملک در جریان است.

شایان ذکر است حضرت آیت الله محمّدی ری شهری تولیت فعلی آستان مقدّس و معاونت هماهنگی آستان و توسعۀ موقوفات دستور داده اند مدیریت موقوفات به هیچ وجه در تبدیل به احسن پیش قدم نباشد و همان گونه که در چهار مورد تبدیل به احسن انجام شده ملاحظه می فرمایید اولاً تصرّفات مربوط به دوران گذشته است و واقعاً هیچ امکان استفاده با شرایط موجود برای موقوفات متصوّر نبود. لذا با این شرایط، نماینده ولی فقیه و تولیت آستان مقدّس حضرت عبدالعظیم علیه السّلام اجازه و اِذن تبدیل به احسن را صادر نمودند.

ویرایش: تابستان 97